به گزارش فرهنگ امروز به نقل از فارس؛ صادق واعظ‌زاده رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در نشست افتتاحیه چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران گفت: دنیای غیرصنعتی که تجربه صنعتی شدن را از سر نگذرانده است عموماً به دنبال توسعه صنعتی است که ادبیات آن مطابق الگوی جوامع صنعتی فراهم است اما ما که امروز به ضرورت پیشرفت بین‌رشته‌ای و جامع واقف می‌شویم نه از الگوی صنعتی شدن و نه از الگوی مسئله‌محور می‌توانیم استفاده کنیم و ما به ادبیات تازه‌ای نیاز داریم و خود باید خلأ حضور آن را پر کنیم.

وی افزود: می­‌دانیم که زمان اصالتی ندارد و این حرکت است که قبل و بعد و به­ طور کلی ترتّب رویدادها را موجب می‌­شود و ذهن از این ترتّب، مفهوم زمان را می­‌سازد. پس تحول و حرکت است که گذشته و حال و آینده­ پیشرفت را می­سازد. به این ترتیب اگر پیشرفت، تحول و حرکت است، موضوعِ تحول و متحرکِ حرکت چیست؟ اگر متحرک را به­ درستی نشناسیم نمی­‌توانیم مقصد و مسیر حرکت، یعنی الگوی پیشرفت را طراحی کنیم.

واعظ زاده اظهار داشت: در پیشرفت علمی، موضوع و متحرکِ پیشرفت، علم است و در پیشرفتِ فرهنگی، فرهنگ و در پیشرفتِ اقتصادی، اقتصاد. در پیشرفت جامع، موضوع و متحرک چیست؟ چه چیزی پیشرفت می­‌کند؟

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت عنوان کرد: از آنجایی که ماده پیشرفت همواره در تغییر و تحول است، شناخت پویای آن (شناختش با التفات به حرکتش) همان شناخت مسیر حرکت است. نیز این شناخت جدای از شناخت قواعد حرکت نیست. اگر ماده را شناختیم قواعد تحول آن­را خواهیم شناخت و موقعیت هایی را که بر طبق این قواعد در هر لحظه و در افق مطلوب به خود می­‌پذیرد خواهیم شناخت. آن­گاه این قواعد راهنمای تعیین مسیر و مقصد حرکت یعنی طراحی الگوی پیشرفت خواهد شد.

وی اضافه کرد: پیشرفت فقط روحی نیست. ساحت مادی جامعه شامل ساختارها و تأسیسات فیزیکی هم پیشرفت می­‌کند. ماده و متحرک پیشرفت گوهری معنوی-مادی و روحی- کالبدی است. همان­طور که فروکاستن پیشرفت به ساحت مادی غیر واقعی و اشتباه است، عدم توجه به ساحت مادی پیشرفت هم غیر واقعی و گمراه­‌کننده است. پیشرفت در روح و کالبد روی می­‌دهد و موجب تحول و تعالی معنوی و مادی می‌­شود. عرصه زندگی کالبد پیشرفت و عرصه فکر و معنویت ساحت روحی پیشرفت است.

واعظ زاده گفت: نتیجه آن­که سؤال از ماده و موضوع و متحرکِ پیشرفت، سؤالی منطقی و ضروری و سؤال از واقعیتی مسلم است که با رویکرد کل نگر شناخته می‌شود. شناخت این واقعیت مستلزم حرکت از مطالعات چند رشته‌­ای به سوی مطالعات بین­رشته­ای است. یک نتیجه این حرکت جوانه زدن دانش پیشرفت جامع است که امروز با گسترش و تجزیه رشته­‌های علمی جای آن خالی است. روش‌­شناسی و دانش بین رشته ای پیشرفت به لحاظ تاریخی در دنیای صنعتی اهمیت کاربردی ندارد.

به گفته وی، پس از انقلاب صنعتی، جامعه صنعتی معتقد است که به مرحله توسعه یافتگی رسیده و فقط توسعه به بروز مسائلی منجر شده است که باید حل شود. بنابراین الگوهای توسعه در غرب عمدتاً مسئله ­محور است و پیشرفت جامع مطمح نظر نیست. مثلاً در اروپا توسعه انرژی و محیط زیست، در آمریکا توسعه امنیت، در ژاپن توسعه زمین و در کانادا توسعه جمعیت مسئله اصلی است. بنابراین دلایل فقدان توسعه بین رشته ای و جامع در نظام­های طبقه­بندی علوم و نیز در سنت آکادمیک در دنیای صنعتی قابل درک است.

وی گفت: دنیای غیر صنعتی که تجربه صنعتی شدن را از سر نگذرانده است عموماً به­ دنبال توسعه صنعتی است که ادبیات آن مطابق الگوی جوامع صنعتی فراهم است. اما ما که امروز به ضرورت پیشرفت بین رشته ای و جامع واقف می­‌شویم نه از الگوی صنعتی شدن و نه از الگوهای مسئله محور می توانیم استفاده کنیم. ما به ادبیات تازه‌ای نیاز داریم و خود باید خلا حضور آن را پر کنیم.

واعظ زاده گفت: ایجاد رشته پیشرفت در دانشگاه‌­ها بدون وقوف بر این نیاز و بدون تولید قبلی محتوای لازم به نسخه بدلی از رشته­‌های توسعه کاهش می­‌یابد و جایگاهی در طبق­ه بندی علوم نخواهد یافت و گامی به­ پیش محسوب نمی­‌شود. چراکه رشته های حاضر در پی بروز ضرورتی تأسیس شده‌­اند که در دنیای صنعتی شکل گرفت و در پاسخ به­­ آن عقبه علمی فربهی ایجاد شد. هر رشته دانشگاهی که به اسم پیشرفت ایجاد شود و ماهیت بین رشته­ ای پیشرفت را در نظر نگیرد ضرورت کافی نخواهد داشت و عقبه علمی متمایزی پیدا نخواهد کرد. لاجرم این خطر هست که به­نام پیشرفت اسلامی ایرانی، ترکیبی ترجمه­‌ای از مطالبی که برای پاسخ به ضرورتی دیگر شکل گرفته ­است تحویل دانشجویان شود.

وی افزود: الگوی پیشرفت بین رشته‌­ای نمی­‌تواند فقط به روش قیاسی و  به طور انتزاعی شکل بگیرد. بلکه باید از بررسی میدانی و مورد شناسی نیز سربلند بیرون بیاید.

به گفته وی ایران با گذشته و حال و آینده پیشرفت خود بهترین مورد برای تبیینی واقعی از چنین الگوی پیشرفتی است. وقتی استعداد و انگیزش ایرانی با بینش و هدایت اسلام همراه شد، پیشرفت علمی اسلامی ایرانی متولد و بارور شد.